Εισαγωγή

Σε μια οικονομία οι τιμές των αγαθών και των υπηρεσιών μπορούν πάντα να αλλάξουν. Κάποιες τιμές αυξάνονται, κάποιες άλλες μειώνονται. Ο πληθωρισμός εμφανίζεται όταν υπάρχει γενικευμένη αύξηση των τιμών των αγαθών και των υπηρεσιών, και όχι μόνο συγκεκριμένων πραγμάτων. Όταν έχουμε πληθωρισμό, τότε η αγοραστική αξία του νομίσματος μειώνεται. Αυτό σημαίνει ότι με 1 ευρώ σήμερα μπορούμε να αγοράζουμε λιγότερα αγαθά και υπηρεσίες από εχθές. Σε αυτό το λήμμα παρακολουθούμε την εξέλιξη του πληθωρισμού στην Ελλάδα.

Πως υπολογίζεται;

Τα αγαθά και οι υπηρεσίες που καταναλώνονται από τα νοικοκυριά στη διάρκεια ενός έτους αντιπροσωπεύονται από ένα “καλάθι” ειδών. Το καλάθι αυτό περιέχει είδη καθημερινής χρήσης (π.χ. τρόφιμα, εφημερίδες και βενζίνη), διαρκή αγαθά (π.χ. είδη ένδυσης, ηλεκτρονικοί υπολογιστές και πλυντήρια) και υπηρεσίες (π.χ. κομμωτήρια, ασφάλειες και ενοικιαζόμενες κατοικίες). Κάθε προϊόν έχει μια τιμή. Ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού είναι η τιμή του συνολικού καλαθιού ένα συγκεκριμένο μήνα σε σύγκριση με την τιμή που είχε τον ίδιο μήνα ένα έτος νωρίτερα. Για παράδειγμα αν ο πληθωρισμός για ένα μήνα ειναι 2%, σημαίνει πως δαπανούμε 2% περισσότερα χρήματα για τα ίδια προϊόντα σε σχέση με τον ίδιο μήνα το προηγούμενο χρόνο.

Στην ευρωζώνη, ο πληθωρισμός των τιμών μετριέται με βάση τον Εναρμονισμένο Δείκτη Τιμών Καταναλωτή (Εν.ΔΤΚ). Η επίδραση της μεταβολής μίας μόνο τιμής στον Εν.ΔΤΚ εξαρτάται από το πόσα χρήματα δαπανούν τα νοικοκυριά, κατά μέσο όρο, για κάθε προϊόν στο καλάθι ειδών. Το κάθε προϊόν έχει ένα συντελεστή στάθμισης ο οποίος αντανακλά τις μεταβαλλόμενες καταναλωτικές τάσεις. Για παράδειγμα, o καφές έχει συντελεστή στάθμισης 0,4%. Επομένως, οποιαδήποτε μεταβολή της τιμής του δεν θα έχει μεγάλο αντίκτυπο στον συνολικό Εν.ΔΤΚ. Αντιθέτως, η βενζίνη (όπως και τα άλλα καύσιμα) έχει συντελεστή στάθμισης 4,6%, άρα ο αντίκτυπος που θα έχει η μεταβολή της τιμής της στον Εν.ΔΤΚ θα είναι περίπου δέκα φορές μεγαλύτερος από αυτόν του καφέ. O Εν.ΔΤΚ καταρτίζεται με τέτοιο τρόπο ώστε οι τιμές του πληθωρισμού για κάθε χώρα της Ε.Ε. να είναι συγκρίσιμες [1].

Είναι ο πληθωρισμός θεμιτός;

Ο πληθωρισμός είναι ένα αμφιλεγόμενο φαινόμενο. Θεωρητικά όταν η οικονομία δεν λειτουργεί στο μέγιστο των δυνατοτητων της (ανεργία, χαμηλή παραγωγή κτλ), ο πληθωρισμός συμβάλλει στην αύξηση της οικονομικής δραστηριότητας. Τα περισσότερα χρήματα στην αγορά μεταφράζονται σε αύξηση των δαπανών, δηλαδή αύξηση της συνολικής ζήτησης για αγαθά και υπηρεσίες. Η αυξημένη ζήτηση, οδηγεί σε αύξηση της παραγωγής για να καλυφθουν οι αναγκες της αγοράς.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική τράπεζα (ΕΚΤ) έχει θέσει σαν στόχο να διατηρεί τις τιμές σταθερές, να μην αυξάνονται δηλαδή σημαντικά, ενώ θα πρέπει να αποφεύγονται επίσης παρατεταμένες περίοδοι πτώσης των τιμών (αποπληθωρισμός). Ο υψηλός πληθωρισμός μπορεί να οδηγήσει σε ένα φαύλο κύκλο αυξησεων των τιμών, έχοντας άμεση επίπτωση στην αγοραστική δύναμη των καταναλωτών. Με τα ίδια χρήματα πλεόν, αγοράζουν λιγότερα προιοντα. Σε αντίθεση ο αποπληθωρισμός ενώ παροδικά αυξάνει την αγοραστική δύναμη των καταναλωτών, μπορεί να επηρεάσει αρνητικα τις επιχειρήσεις, την ανεργία και τις δημόσιες δαπάνες. Η οικονομία θα αρχίσει να επιβραδύνεται καθώς οι καταναλωτές και οι επιχειρήσεις μειώνουν τις δαπάνες και τις επενδύσεις τους.

Σύμφωνα με την ΕΚΤ, ο χαμηλός πληθωρισμός διασφαλίζει ότι η οικονομία αναπτύσσεται, ενώ ταυτόχρονα οι θέσεις εργασίας είναι ασφαλείς και ότι η αγοραστική δύναμη των καταναλωτών αύριο θα είναι περίπου ίδια όπως σήμερα. [3]

Πληθωρισμός στην Ελλάδα

Το Σεπτέμβριο του 2024 ο πληθωρισμός στην Ελλάδα ανήλθε στο 3%, ποσοστό που είναι υψηλότερο από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης (2.4%). Συγκριτικά με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η Ελλάδα βρίσκεται σε μέτριο επίπεδο, καθώς χώρες όπως το Βέλγιο (4.5%) και η Πολωνία (4%) καταγράφουν υψηλότερους ρυθμούς πληθωρισμού, ενώ χώρες όπως η Ιρλανδία (0.2%) και η Λιθουανία (0.4%) παρουσιάζουν πολύ χαμηλότερους δείκτες.