Εισαγωγή

Οι δημοσκοπήσεις αποτελούν ένα σημαντικό εργαλείο της πολιτικής ζωής μιας χώρας, καθώς όχι μόνο αποτυπώνουν την πρόθεση ψήφου ανά πάσα στιγμή, αλλά επηρεάζουν και τη συμπεριφορά των ψηφοφόρων [1], ενώ μπορούν να έχουν άμεση επίπτωση στο πρόγραμμα και τις προτεραιότητες ενός κόμματος [2].

Είναι πρακτικά αδύνατον να ερωτηθούν όλοι οι πολίτες της Ελλάδας για την πρόθεση ψήφου τους. Για το λόγο αυτό, κάθε φορά επιλέγονται τυχαία μερικές χιλιάδες, οι οποίοι και καλούνται να απαντήσουν στις ερωτήσεις της δημοσκόπησης. Στη συνέχεια, οι απαντήσεις σταθμίζονται και προσαρμόζονται με τέτοιον τρόπο έτσι ώστε να αντικατοπτρίζουν ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα του πληθυσμού [3][4]. Για παράδειγμα, αν στον πληθυσμό το ποσοστό των ανδρών είναι 50%, ενώ στο δείγμα τυχαίνει να είναι 45%, τότε οι απαντήσεις από άνδρες λαμβάνουν ένα ελαφρώς μεγαλύτερο βάρος στο τελικό ποσοστό.

Όπως όλες οι έρευνες που απαιτούν την απάντηση ερωτήσεων από το κοινό, έτσι και οι δημοσκοπήσεις, μπορούν να κάνουν σφάλματα [5]. Αυτά προέρχονται λόγω κακού σχεδιασμού της έρευνας, λόγω στατιστικής αβεβαιότητας, αλλά και μερικές φορές λόγω προκατάληψης προς συγκεκριμένα κόμματα. Οι πιο συχνές παγίδες των δημοσκοπήσεων είναι οι εξής:

α) Στατιστικό λάθος: καθώς είναι απίθανο να ερωτηθούν όλοι οι πολίτες μιας χώρας, επιλέγεται ένα τυχαίο δείγμα (στην Ελλάδα συνήθως 1.000-5.000 άτομα). Όσο μικρότερο είναι αυτό το δείγμα τόσο μεγαλύτερο είναι το εύρος λάθους.

β) Το δείγμα δεν είναι πραγματικά τυχαίο/αντιπροσωπευτικό: για παράδειγμα, ο αριθμός ψηφοφόρων ενός κόμματος που δεν απαντούν στις ερωτήσεις να είναι μεγαλύτερος για ένα συγκεκριμένο κόμμα.

γ) Οι ερωτήσεις είναι παραπλανητικές: για παράδειγμα, δεν ερωτάται ξεκάθαρα ποιο κόμμα θα ψηφίζατε αν οι εκλογές διεξάγονταν σήμερα.

δ) Διαφορετικός τρόπος στάθμισης του πληθυσμού. Πολλές φορές διαφορετικές δημοσκοπικές εταιρείες βγάζουν διαφορετικά αποτελέσματα από ίδια δεδομένα [7]

Σε αυτό το λήμμα προσπαθούμε να αποτυπώσουμε την εικόνα της πρόθεσης ψήφου στην Ελλάδα, υπολογίζοντας έναν μέσο όρο όλων των δημοσκοπήσεων και λαμβάνοντας υπόψη την αβεβαιότητα που συνοδεύει κάθε τέτοιου είδους έρευνα. Παράλληλα, προσπαθούμε να συμβάλλουμε στη διαφάνεια των δημοσκοπήσεων, δείχνοντας το πόσο διαφορετικό ήταν το αποτέλεσμα κάθε κόμματος στις εκλογές του 2019, σε σχέση με το ποσοστό που έπαιρνε σε κάθε δημοσκοπική εταιρία, λίγο πριν την ψηφοφορία.

Πως υπολογίζεται ο μέσος όρος;

Για τον υπολογισμό του μέσου όρου ανά κόμμα, λαμβάνονται υπόψη η ημερομηνία εκτέλεσης κάθε δημοσκόπησης, και το ποσοστό ανά κόμμα με αναγωγή επί των έγκυρων (δε λαμβάνονται υπόψη οι αναποφάσιστοι). Έπειτα χρησιμοποιείται τοπική παλινδρόμηση (local regression) [8]. Το μοντέλο προσαρμόζεται στο 75% των δεδομένων και δοκιμάζεται στο υπόλοιπο 25%, προκειμένου να βρεθούν οι βέλτιστες παράμετροι.

Διάστημα Εμπιστοσύνης

Όταν επιλέγεται ένα μικρό δείγμα ατόμων για να αντιπροσωπεύσει έναν ολόκληρο πληθυσμό, υπάρχει αρκετή αβεβαιότητα, η οποία εκφράζεται μέσω διαστημάτων εμπιστοσύνης. Αυτό σημαίνει ότι αντί να αναφέρεται το ποσοστό των ατόμων του δείγματος που θα ψήφιζαν ένα συγκεκριμένο κόμμα, αναφέρεται ένα διάστημα. Για παράδειγμα: αν οι εκλογές διεξαγόταν σήμερα, το κόμμα Χ θα έπαιρνε ποσοστό από 3.0% έως 4.9%. Όσο μεγαλύτερο είναι το δείγμα τόσο μικρότερο είναι το διάστημα εμπιστοσύνης και ως κατά συνέπεια η αβεβαιότητα.

Στο συγκεκριμένο λήμμα υπολογίζουμε το διάστημα εμπιστοσύνης με τη χρήση bootstrapping, λαμβάνοντας υπόψη 30 διαφορετικά τυχαία δείγματα των δεδομένων [9].

Πόσες έδρες θα έπαιρνε κάθε κόμμα αν οι εκλογές διεξάγονταν σήμερα;

Με βάση το μέσο όρο των τελευταίων δημοσκοπήσεων υπολογίζουμε το ποσοστό και τις έδρες που θα λάμβανε το κάθε κόμμα αν οι εκλογές διεξάγονταν σήμερα. Ο υπολογισμός γίνεται με το σύστημα της απλής αναλογικής.

Πως έχει αλλάξει η πρόθεση ψήφου από τις τελευταίες εκλογές;

Με βάση το μέσο όρο των τελευταίων δημοσκοπήσεων υπολογίζουμε τη διαφορά του κάθε κόμματος με το ποσοστό που έλαβε στην τελευταία εκλογική αναμέτρηση, τον Ιούλιο του 2019.

Είναι έμπιστες οι δημοσκοπήσεις;

Παρόλο που η εμπιστοσύνη του κοινού στις δημοσκοπήσεις έχει πέσει σημαντικά τα τελευταία χρόνια, παραμένουν το πιο αξιόπιστο εργαλείο για την εκτίμηση της πρόθεσης ψήφου ενός πληθυσμού [6]. Στην Ελλάδα, οι δημοσκοπήσεις πάσχουν από έλλειψη διαφάνειας, καθώς δε δημοσιεύονται λεπτομέρειες για τη μεθοδολογία και τις σταθμίσεις ανά ομάδα πληθυσμού, ενώ μερικές φορές δε δημοσιεύεται ούτε το μέγεθος του δείγματος. Στην προσπάθεια ενίσχυσης της διαφάνειας με τα μέσα που διαθέτουμε, υπολογίζουμε το μέσο όρο των δημοσκοπήσεων κατά τις τρεις τελευταίες εβδομάδες πριν από τις εκλογές του 2019 και το συγκρίνουμε με το τελικό αποτέλεσμα του κάθε κόμματος. Όπως φαίνεται στο διάγραμμα, οι δημοσκοπήσεις υποτίμησαν την πρόθεση ψήφου προς το ΣΥΡΙΖΑ και τη ΝΔ κατά 3.6 και 0.9 ποσοστιαίες μονάδες αντίστοιχα, ενώ υπερτίμησαν το ποσοστό της Χρυσής Αυγής κατά 1 μονάδα.

Όσον αφορά τις εταιρίες δημοσκοπήσεων, η Interview εμφανίζει τη μεγαλύτερη απόκλιση από τα τελικά αποτελέσματα, ενώ η Pulse RC τη μικρότερη.

Δεδομένα

Τα δεδομένα για κάθε δημοσκόπηση λαμβάνονται από το Europe Elects και είναι διαθέσιμα στο Github.